Therapeutische FAQs

Ricky en de Spin speelt zich af op een weiland. Sprinkhaan Ricky en lieveheersbeestje Lisa zijn zeer ongelukkig. Sinds enige tijd woont er een spin in de buurt die merkwaardige dingen van hen vraagt. Ricky mag bijvoorbeeld alleen volgens een bepaald patroon over het weiland springen en Lisa moet iedere avond vóór het naar bed gaan haar stippen tellen. De spin jaagt de dieren angst aan dat er iets vreselijks zal gebeuren wanneer ze haar bevelen niet opvolgen.  Daarom doen ze wat de spin van hen vraagt en raken ze steeds meer verstrikt in het net van de dwangstoornis. Op een dag is Ricky zo wanhopig dat hij dokter Uil om advies vraagt. Zij kent zijn probleem goed maar hij moet eerst een kind vinden dat hem begrijpt en dat bereid is om hem te helpen....

Ricky en de Spin werd ontwikkeld om gedragstherapeuten bij de behandeling van kinderen met een dwangstoornis te ondersteunen. Met een prevalentie van 2% horen dwangstoornissen tot de vaak voorkomende psychiatrische ziekten bij kinderen en adolescenten. De meest effectieve behandelingen zijn cognitieve gedragstherapie en medicatie. Jammer genoeg is er een gebrek aan psychotherapeuten die dwangstoornissen behandelen. Dit komt onder andere doordat er voor kinderen weinig therapeutisch materiaal voorhanden is. Het computerspel Ricky en de Spin integreert op een speelse manier de meest belangrijke behandelingselementen uit de gedragstherapeutische aanpak en biedt een metafoor die het kind helpt om de ziekte, haar gevolgen en de behandeling beter te begrijpen. Ricky en de Spin moedigt kinderen aan zich tegen de dwang te verzetten en ondersteunt tevens gedragstherapeuten bij de behandeling.

Ricky en de Spin  bevat verschillende cognitief-gedragstherapeutische elementen die gebaseerd zijn op goed geëvalueerde behandelprotocollen voor dwangstoornissen bij kinderen (March & Mulle, 1998; Piacentini, Langley, & Roblek, 2007) en volwassenen (Foa et al., 1983; Salkovskis, 1999).

De volgende onderwerpen komen in Ricky en de Spin  aan bod:

• de beschrijving van de dwangstoornis als een ziekte die zich steeds meer uitbreidt  naarmate men eraan toegeeft (level 1);
• de uitleg over de gedachtenfilter die door de dwangstoornis beschadigd is en daardoor ook onzinnige gedachten doorlaat (level 2);
• de toelichting van het werktuig dat voor het gevecht tegen de dwangstoornis nodig is en de opdracht om de dwangstoornis te externaliseren door haar een bijnaam te geven (level 3);
• het opstellen van een rangorde van de dwanghandelingen met behulp van de dwangkaart (level 4);
• de opdracht voor een eerste exposure-taak (level 5);
• de opdracht voor volgende exposure-taken waarbij herinnerd wordt aan het werktuig uit level 3 (level 6);
• de opdracht voor meer exposure-opdrachten met gelijktijdige psycho-educatie om terugval te voorkomen (level 7);
• het overhandigen van een diploma dat alles samenvat wat in het spel is geleerd (level 8). Dit  diploma wordt in kleur afgedrukt en door de therapeut ondertekend.

In ieder level wordt het behandelconcept toegelicht. Op het einde van de levels 1 tot en met 4, waarin psycho-educatie centraal staat, moet het kind vragen op een electronisch werkblad beantwoorden. Bovendien krijgt het een huiswerkblad met soortgelijke vragen. Vanaf level 5 bestaat het huiswerk uit het uitvoeren van eigen exposure-taken, die in het spel durf-klussen genoemd worden. Of en in welke mate deze opdrachten door het kind daadwerkelijk zijn uitgevoerd kan alleen de therapeut – in samenwerking met de ouders – beoordelen.

Het doorlopen van een level duurt maximaal 15 minuten. De verschillende levels zijn kort maar inhoudelijk vrij compact. Het is daarom aan te bevelen het level samen met het kind te bekijken en het daarna te vragen om het na te vertellen. Nadat het electronisch werkblad is ingevuld kan het zinvol zijn om het level nog een keer te laten spelen. Per sessie moet niet meer dan één level doorlopen worden.

Ricky en de Spin is geen zelfhulpspel en is ook niet interessant voor kinderen die geen dwangstoornis hebben. Kinderen met een dwangstoornis die Ricky en de Spin zonder begeleiding van een therapeut spelen zullen in het spel vermoedelijk wel een aantal van hun klachten herkennen. Toch is het aan te raden het spel alleen in het kader van een gedragstherapeutische behandeling te gebruiken. Alleen de therapeut kan immers beoordelen welke exposure-opdrachten voor het kind geschikt zijn en wanneer en op welke wijze de opdrachten het best uitgevoerd worden. Bovendien valt het verrassingseffect weg wanneer een kind het spel aan het begin van de behandeling al kent. In dat geval kan Ricky en de Spin niet meer optimaal voor de behandeling van een dwangstoornis ingezet worden.

Ricky en de Spin is ontwikkeld als ondersteuning van de gedragstherapeutische behandeling van dwangstoornissen, maar het is geen wondermiddel. Het spel maakt het werk van de therapeut gemakkelijker doordat het een passende metafoor biedt en therapeutische huiswerkopdrachten voorziet. Maar de behandeling van een dwangstoornis zal ook in de toekomst in eerste instantie door een gedragstherapeut – in samenwerking met een kinder- en jeugdpsychiater – moeten worden gerealiseerd.

Natuurlijk hebben wij er begrip voor dat ook ouders Ricky en de Spin voor hun zieke kind willen bestellen, ook al is het niet in behandeling. Het gevaar dat dit op een teleurstelling zal uitlopen is echter behoorlijk groot, want therapeutische computerspellen zonder begeleidende psychotherapie zijn principieel niet voldoende om een kind met psychische problemen te helpen.

Foa, E., Grayson, J. B., Steketee, G. S., Doppelt, H. G., Turner, R. M., & Latimer, P. R. (1983). Success and failure in the behavioral treatment of obsessive-compulsives. Journal of Consulting & Clinical Psychology, 51, 287-297.
Foa, E. B., Liebowitz, M. R., Kozak, M. J., Davies, S., Campeas, R., Franklin, M. E., et al. (2005). Randomized, Placebo-Controlled Trial of Exposure and Ritual Prevention, Clomipramine, and Their Combination in the Treatment of Obsessive-Compulsive Disorder. Am J Psychiatry, 162(1), 151-161.
March, J. S., & Mulle, K. (1998). OCD in children and adolescents. A cognitive-behavioral treatment manual. New York: Guilford Press.
Piacentini, J., Langley, A., & Roblek, T. (2007). Cognitive-Behavioral Treatment of Childhood OCD. It's only a false alarm. New York: Oxford University Press.
Salkovskis, P. M. (1999). Understanding and treating obsessive-compulsive disorder. Behaviour Research & Therapy, 37(1), S29-S52.